میدان نمایش دینی

برشی از کتاب:

پرده‌خوانی یا پرده‌داری یا شمایل‌خوانی یا شمایل‌گردانی

«پرده‌خوانی» یا «شمایل‌گردانی» نام‌های گوناگونی هستند که به گونۀ ویژه‌ای از نقالی دینی ـ مذهبی ـ تخیلی که در پیدایش شبیه‌خوانی یا نمایش تعزیه سهم بارزی داشته، داده شده است. پرده‌دار نقالی بود که بر پرده‌اش تصاویری از پیغمبر (ص) و خانوادۀ ایشان و صحنه‌هایی از زندگی آنان را نقاشی کرده بود. پرده‌خوانان اغلب صورت پیغمبر (ص) و معصومان را تصویر نمی‌کردند و نشان نمی‌دادند، بلکه بر پرده‌های خود، به‌جای صورت آنان، قرص ماه را جایگزین می‌کردند. پرده‌دار یا پرده‌خوان هر محلی را که برای اجرای نقالی متناسب تشخیص می‌داد، پرده‌هایش را در برابر تماشاگران می‌گشود و زندگی شخصیت‌ها و رویدادهایی را که بر پرده‌های خود به تصویر درآورده بود، با هنرنمایی‌های نمایشی فراوان نقل می‌کرد.

هنر مذهبی در قالب تعزیه جلوﮤ خود را نمایان کرد. داستان یک روی پنهان و یک روی آشکار قاعده‌مند و ضابطه‌مند دارد و مردم پایان را می‌دانند و هرگز آن را ترک نمی‌کنند و در جهت تزکیۀ درونی ادامه می‌دهند.

جنبه‌های نمایشگرانه در دسته‌های سوگ‌کاروانی که به مناسبت واقعۀ کربلا  پدید می‌آمدند، در دورۀ «پهلوی» (1304تا 1357 ش) و نیز دورۀ پس از آن کاهش یافتند. در دورﮤ پهلوی و همچنین از زمان انقلاب اسلامی (‌1357 ش) شمار هم‌بازیگران در این سوگ‌کاروان‌ها پرشمار بودند، اما شگردها و شیوه‌های (Devices and techniques) نمایشگرانۀ این سوگ‌کاروان‌ها کم‌وبیش کاهش یافتند.

نمایشگری‌های سوگ‌کاروانی در ایران پیش از اسلام پدید آمده‌اند که «تعزیۀ سیاوش» نمونه‌ای از آن‌هاست…